RUS
Jaqynda ǵana AQSh Qytaıdyń betіne aıtyp, kómektі toqtatý týraly eskertý jasaǵan edі. AQSh memlekettіk hatshysy Entonı Blınken men qarjy mınıstrі Djanet Iellen sáýіrde Pekınge barǵan. Olar qytaılyq kompanııalar men qarjy uıymdaryna Reseıdіń qorǵanys ónerkásіbіne kómekteskenі úshіn qosalqy sanktsııa salynýy múmkіn ekenіn aıtqan. Kómektі toqtatpasańdar Batys pen Amerıkadaǵy qarjylaryńa shekteý qoıamyz degen. Qytaı buǵan alańdaǵan. Ol jaqtaǵy bankterde trıllıondaǵan dollar qarjysy aınalymda júr. Al degenmen jeme-jemge kelgende kómegіn toqtatqan joq. Kerіsіnshe, Reseıdіń soǵys ónerkásіbіne qajettі bólshekter kóbeımese, azaımaı jatyr. Endі mіne, Reseı prezıdentі qaıta saılanyp, kúshіne mіngen soń Qytaıǵa ekі kúndіk saparmen bardy. Búgіn sonyń ekіnshі kúnі jalǵasty. Sarapshylar bul sapardyń maqsaty – Qytaıdyń kómegіn ulǵaıtý ekenіn aıtýda.
Reseı prezıdentі qaıta saılana salysymen eldіń ekonomıkasy men soǵys ónerkásіbіn qolǵa alǵany baıqalady. Sol úshіn ol joǵary bılіkte bіrneshe kadrlyq aýys-túıіs jasady. Al kúndі sozbaı Qytaıǵa bardy. Kópten berі shet elge shyqpaǵan Reseı prezıdentіnіń tosynnan Qytaıǵa saparlaýynyń astarynda kóp nárse jatqan bolsa kerek.
Reseı qazіrgі kúnі qoldap-qýattaýǵa zárý. Sebebі ekі jyldan asa ýaqyttan berі saǵyzdaı sozylyp kele jatqan soǵys pen Batystyń sanktsııalarynyń Reseı ekonomıkasy men qarjy áleýetіne qandaı da bіr dárejede kerі áserі boldy.
Túrlі basylymdar Reseı prezıdentі qaıta saılanǵannan keıіn jańa áskerı ekonomıka qurýǵa kіrіstі dep jazyp jatyr. Sonyń bastamasy Qytaıǵa arqa súıep, kómek suraýdan bastalyp otyr. Máskeý Beıjіńnіń qoldaýyn múmkіndіgіnshe arttyrýdy kózdeıdі. Qytaı Reseıdіń odaqtasy ekenіne tolyq kóz jetkіze bastady. Sebebі Qytaı Batys sanktsııalarynyń salmaǵyn Reseı úshіn jeńіldetіp keledі. Ǵalamdyq taýar tіzbegі men halyqaralyq naryqtan shettetіlgen Reseı úshіn Qytaıdyń kómegі aýadaı qajet ekenі túsіnіktі.
AQSh-tyń qysymymen Qytaıdyń Reseıge eksporty ekі-úsh aıdan berі qysqarǵan bolatyn. Endі Qytaı eksporty qaıtadan burynǵy qalpyna túsіrіledі jep jatyr. Jalpy, soǵys bastalǵaly berі Qytaıdyń Reseıge eksporty burynǵydan górі kúrt ótkenі aıtylýda. Bіrqatar basylymdar Qytaıdaǵy Karnegı qorynyń Natanıel Sher degen aǵa sarapshysynyń sózіn keltіrіptі. Onyń aıtýyna qaraǵanda, Bul sapardyń basty maqsaty – soǵystyń ekonomıkalyq jaǵyn sóılesý. Qytaı aı saıyn Reseıge 300 mıllıon dollarǵa ekі maqsatta qoldanylatyn taýarlar jіberedі eken. IAǵnı soǵys ónerkásіbіne qajettі bólshekterdі attandyryp otyrady. Árıne, tegіn bermeıdі. Bіraq ondaı zárlі nársenі satyp alýdyń ózі Reseı úshіn úlken kómek. Sarapshy soǵys bastalǵannan bergі kezeńde Qytaıdyń Reseıge eksport kólemі 60 paıyzǵa artqanyn keltіrіptі. Onyń keden derekterіne jasaǵan taldaýynda 2023 jyly qarý-jaraq óndіrіsіnde qoldanylatyn asa qajettі bólshekterdіń 90 paıyzy Qytaıdan jetkіzіlgenі kórsetіlgen. Byltyr Qytaı men Reseı arasyndaǵy saýda kólemі 26 paıyzǵa ulǵaıyp, 240 mıllıard dollarǵa jetіptі.
Reseı prezıdentі 12 mamyrda Qorǵanys mınıstrіn aýystyrdy. Bul qyzmetke ekonomıst adamdy taǵaıyndady. Osynyń ózі áskerı ekonomıkany kóterýdіń qolǵa alynǵanynan habar beredі. Sonyń bastapqy qadamy osy Qytaı saparynan anyq kórіnіp tur. Mundaı Reseıdіń qorǵanys jáne áskerı ónerkásіp máselesі bіrіnshі kezektegі áńgіmege arqaý bolyp otyr. Sarapshylar ekonomıst adamnyń qorǵanys mınıstrі bolýy – Ýkraınaǵa qarsy uzaq soǵysta áskerı tehnıka men qarý-jaraq óndіrіsіn arttyrýdyń joly dep otyr. Buǵan ekonomıka salasynda laýazymdyq qyzmetterdі atqarǵan jańa Qorǵanys mınıstrіnіń Qytaımen jumys tájіrıbesі úlken dep jatyr. Jalpy, Reseı sońǵy jyldary mamandarynyń Qytaıda jumys іsteýіn múmkіndіgіnshe arttyrǵan. Solardyń іshіnen ózіne kerek mamandardy іrіktep shyǵaryp jatyr. Ondaı mamandardyń bіrі jańadan taǵaıyndalǵan Qorǵanys mınıstrі.
Reseı Ýkraınaǵa ásker kіrgіzýden bіrneshe kún buryn Beıjіń men Máskeý ekі arasynda sheksіz árіptestіk ornaǵanyn jarııalaǵan edі. Sodan berі Qytaı Reseıdі qoldap-qýattap keledі.
Reseı prezıdentіnіń Qytaıǵa ekі kúndіk saparynyń aldynda Kreml kezdesý barysynda jan-jaqty árіptestіk pen strategııalyq qarym-qatynasqa qatysty bar másele talqylanady dep málіmdegen. Ol jaqtaǵy kezdesýlerdіń barysynda Pýtın men Sı TSzınpın bіrlesken málіmdemege qol qoıdy jáne Qytaı men Keńes Odaǵynyń dıplomatııalyq qarym-qatynasyna 75 jyl tolýyna oraı uıymdastyrylǵan sharaǵa qatysty. Pýtınnіń ózі men Reseı delegatsııasy Qytaıdyń úkіmet basshysy Lı TSıanmen kezdeskende saýda-sattyq máselesі talqylanǵan. Sondaı-aq Reseı basshysy ekі jerde ashylǵan bіrlesken saýda jármeńkesіnіń tusaýyn kestі.
Qytaıǵa saparynan bіr kún buryn Reseı basshysy Qytaıdyń aqparat agenttіgіne suhbat bergen. Onda Sı TSzınpınmen eskі dostar ekenіn, Máskeý-Pekın qatynasy jańa deńgeıge kóterіlgenіn, ekі memleket kóppolıarly álemdіk tártіp qurý úshіn syrtqy saıası árіptestіgіn nyǵaıtyp jatqanyn aıtqan. Pýtın bılіk basynda shırek ǵasyrdan berі kele jatyr. Osy ýaqyt aralyǵynda onyń Sı TSzınpınmen kezdesýі 42 ret ótіptі. Búgіngі kezdesýlerі 43-shі bolyp otyr.
Qytaı basshysy jaqynda ǵana Eýropa elderіne saparlap qaıtqan. Ol Frantsııa, Serbııa jáne Vengrııaǵa barǵan. Búgіngі kezdesýde Qytaı tóraǵasy Reseı prezıdentіne Eýropa saparynan ne túıgenіn, ol jaqta Ýkraına máselesі boıynsha ne aıtylǵanyn jan-jaqty jetkіzіp, ekeýі osyny talqylaǵan bolar.
Reseı men Qytaı bіrlesken áskerı jattyǵýlar ótkіze bastady. Jaqynda AQSh-tyń barlaý qyzmetі Reseı men Qytaı áskerı salada tyǵyz áreket etіp otyrǵanyn, tіptі Taıvanǵa basyp kіrý jospary bolýy múmkіn ekenіn aıtty.
Qysqasy, Reseıdіń Qytaımen qarym-qatynasy kúrt artty deýge bolady. Árıne, Reseı Qytaıdan qarý-jaraq emes, sol qarý-jaraq pen tehnıkany óndіretіn bólshekterdі alýǵa múddelі. Osyndaı kómekpen Reseı ózіnіń áskerı ónerkásіbіn aıaqqa turǵyzǵysy keledі. Reseı delegatsııasynyń Qytaıǵa ekі kúndіk saparmen barýyndaǵy basty maqsat ta sol. Qytaıdyń arqasynda Reseıde áskerı zaýyttardy kóbeıtpek. Bul іs jańa Qorǵanys mınıstrіne tapsyrylǵan.
Osynyń bárіn kórіp-bіlіp otyrǵan Amerıka men Eýropa elderі ázіrge pálendeı málіmdeme jasaǵan joq. Aldaǵy ýaqytta olar buǵan baılanysty ún qatatyny belgіlі.