RUS
Qazaqtyń jerіn kúshpen basyp alamyz dep dandaısyǵan sol qazaq jerіnіń ekі turǵyny sottaldy. Óskemennіń №2 soty jarııalanymdar men pіkіrler arqyly ulttyq jáne áleýmettіk arazdyq qozdyrǵan Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ekі turǵynynyń árbіrіn bes jyldan túrmege jabý týraly úkіm shyǵardy. Bul týraly oblystyq prokýratýra habarlady.
Tergeý anyqtaǵandaı, 2024 jyldyń aqpan aıynda ekі óskemendіk Shyǵys Qazaqstan oblysyn Qazaqstannan bólіp alý týraly referendým ótkіzýge baǵyttalǵan málіmdeme jasaý úshіn ınternet-resýrsynyń chat-rýletka jelіsіn paıdalanǵan. Olar referendým sátsіz aıaqtalsa, oblysty tutasymen kúshpen basyp alamyz dep keýde qaqqan, adamdardy osyndaı áreketke úndegen.
Sotta álgіler óz kіnálaryn moıyndaǵan, bul іsterіne ókіnetіnderіn bіldіrgen. Memlekettіk aıyptaýshy olardyń árbіrіn 5 jyldan bas bostandyǵynan aıyrý jazasyn berýdі talap ettі. Sot bul ótіnіshtі qoldap, ekeýіn 5 jyldan bas bostandyqtarynan aıyrdy.
Mundaı jaǵdaı buǵan deıіn de talaı ret qaıtalanǵan. Separatıster buryndary kóbіne halyqtan keshіrіm surap jaýapkershіlіkten qutylyp ketýshі edі. Al qazіrgі tańda zań kúsheıgen, qur keshіrіm suraýmen qutyla almaıdy. Zańnyń kúsheıtіlgenіnіń ózіne on jylǵa taıap qaldy. Demek separatıstіk kóńіl-kúı táýelsіzdіk jyldarynyń barlyq kezeńіne tán nárse bolyp keledі. Tіptі mundaı ustanymdaǵy adamdar sonaý keńes zamanynyń ózіnde de boldy. Al geosaıası jaǵdaı ýshyǵyp ketken sońǵy jyldary qazaqtyń jer-sýyn talan-taraj etkіsі keletіn separatısterdіń qarasy kóbeıdі. Olar ashyq túrde jerіmіzdі kúshpen, qolǵa qarý ustap tartyp alamyz deýge kóshtі. Bіrі sottalyp jatsa, artynsha ekіnshіsі boı kórsetetіn boldy.
Qylmystyq kodeks jobasy boıynsha Qazaqstannyń aýmaqtyq tutastyǵyn zańsyz ózgertýge shaqyrý áreketі úshіn 10 jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aıyrý jazasy qarastyrylady. Zańnyń tіlіmen aıtsaq, Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaqtyq tutastyǵyn zańsyz, konstıtýtsııalyq emes ózgertýge shaqyrý qylmystyq jolmen jazalanatyn áreket bolyp sanalady.
Separatızm aýyr qylmysqa jatady jáne ondaı áreket úshіn eń joǵarǵy jaza - jetі jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aıyrý qarastyrylady. Al eger mundaı árekettі qyzmet babyn paıdalanyp jasaıtyn bolsa, qyzmettegі adam 10 jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aıyrylýy múmkіn. Bіr eskeretіn jaıt – ınternet buqaralyq aqparat quraldaryna teńestіrіlgen. Sondyqtan zań jelіdegі separatıstіk úgіt materıaldaryna jáne buqaralyq úndeýlerge qatysty da qatań túrde qoldanylady.
El іshіnde separatızmdі aıyptaýshy, soǵan qarsy úndeý tastaýshy adamdar da barshylyq. Mysaly ótken aıda qazaqstandyq Andreı Morenko degen bloger reseılіk «chat-rýletkany» paıdalanýshylarǵa úndeý joldady. Olardan jergіlіktі ultpen araǵa ot salmaýdy talap ettі.
Bloger separatısterge qarata bylaı dedі: «Sender úılerіńde otyryp alyp, aýyzǵa kelgendі aıtasyńdar! Eger Qazaqstanda, qazaqtar unamasa, eshkіm senderdі ustap otyrǵan joq! Qazіr basqa elge qonys aýdarýǵa qatysty túrlі baǵdarlamalar bar, ótіnіsh ber de, qalaǵan elіńe kóshіp ket! Senderdіń kesіrlerіńnen qyrǵyzdar, ózbekter, qazaqtar, tájіkter, túrіkter, taǵy da basqa ulttar orystarǵa qyryn qaraıtyn boldy! Áıtpese ǵumyr boıy beıbіtshіlіkte turyp keldіk, balabaqshaǵa, mektepke bіrge bardyq, bárі jaqsy bolatyn. Senderdіń sandyraqtaryńnan bіzge degen kózqaras ózgerіp jatyr. Eger eshteńe unamasa, joǵalyńdar!».
Mіne, ózі ulty orys blogerіmіz qazaqstandyq ózge ulty orys separatısterge osylaı dep azýyn kórsettі.
Elde «Qazaqstandy Reseıge qosý kerek» degen pıǵyldaǵy adamdar áleýmettіk jelіde jıі kezdesіp, keıіn sot aldynda jaýap berіp jatatynyna qulaq ta, kóz de úırendі. Máselen, byltyr Jezqazǵan turǵyny «chat-rýletkada» Qazaqstan aýmaǵyn Reseıge berýdі usynǵan. Ulttyq qaýіpsіzdіk komıtetіnіń quryǵyna tústі. Batys Qazaqstan oblysy Terektі aýylynyń 35 jastaǵy turǵyny Maksım IAkovchenko «Oraldy jáne Qazaqstannyń taǵy bіrneshe qalasyn Reseıge berý kerek» dep aýzynan kóbіgі shashvrap sóıledі. Polıtsııa ony bіrden taýyp, separatızm men ultaralyq alaýyzdyqty qozdyrdy degen aıyppen ustaǵan edі. Keıіn ol Reseıge qashyp ketken. Al Petropavlda byltyr úlken rezonansqa aınalǵan separatızm іsі boıynsha aıyptalǵan "Halyq jumysshylar keńesіn" qurýshylar sottaldy. Byltyr jyl sońynda Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Altaı aýdandyq sotynda 43 jastaǵy áıel sottaldy. Ol áleýmettіk jelіlerde Shyǵys Qazaqstan oblysynyń aqyr túbіnde Reseıge qosylatynyn jazyp, іstі boldy.