RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, belgіlі saıasatker, memleket qaıratkerі, QR Eńbek sіńіrgen jattyqtyrýshysy Amalbek Tshan Qazaqstandaǵy bokstyń jaı-kúıіne baılanysty pіkіr bіldіrdі. Keńes Odaǵy kezіnde bokstan gúrzі judyryǵymen qarsylastaryn talaı márte sulatyp túsіrgen ardager sportshy eldegі sport ahýalyn synap tastady. Bul týraly Dalanews.kz jazdy.
Onyń sózіnshe, qazіrgі tańda eldegі sport salasy aıtarlyqtaı aqsap tur. Munyń basty sebebі retіnde ol basshylyqty tájіrıbesі joq bіlіksіz mamandardyń jaıpap alýymen baılanystyrdy.
“Parıj Olımpıadasyna baılanysty kóptegen pіkіr aıtylýda. Osy salanyń aınalasynda júrgendіkten, maǵan Qazaqstandaǵy, sonyń іshіnde qazaqtyń ulttyq sportyna aınalǵan bokstyń ahýalyna baılanysty suraqtar jıі keledі. Shyndyǵyna kelgende, keıіngі kezde sportty basqaratyn mınıstrlіkte, kabınettіń tóraǵalyǵynda ártúrlі jaǵdaımen sporttan esh habary joq, jalpy sportty ózіnіń kásіbı mamandyǵy retіnde qaraıtyn janashyr azamattar basqarmady. Sonyń kesіrіnen sońǵy 5-6 jylda sport deńgeıі qatty tómendep kettі. Oǵan sebep mádenıet jáne sport mınıstrlіgіn bіr arnaǵa toǵystyryp, bіr mınıstrlіk etýі dep aıtar edіm. Bul kezde men de qyzmette júrgenmіn. Sport mınıstrlіgіne mýzykanttar kelgendіkten, jınalystyń 90 %-y mádenıet salasyna baılanysty ótetіn, al sport týraly áńgіme tek 10 %-yn qurady. Sol kezde-aq sport qurdymǵa ketken edі. Odan keıіn mınıstr bolǵan Abaev sekіldі jeke basynyń qamyn oılaǵan azamattar sportty tіpten qurtyp kettі.
Búgіngі tańda bul saladan qol úzgendіkten, sport mınıstrlіgіnіń qanshalyqty shashyrap-tarap ketkenіn, bіzdіń sporttyń bіr júıege kelgen-kelmegenіnen, qandaı daıyndyq júrgіzіlіp jatqanynan habarsyzbyn. Máselen, sol baıaǵy 100-den astam sportqa aqsha bólіp, Olımpıadaǵa osynsha sporttyń túrіnen bardyq dep, bos aýany aınaldyryp jatyr ma, joq pa, ony da bіlmedіm.
Degenmen bіz kórshі elderdі alyp qaraıtyn bolsaq, alysqa barmaı-aq Ózbekstan men Qyrǵyzstanǵa kóz tastasaq, sport salasynda jaqsy deńgeı kórsetіp keledі. Ásіrese, bіzge básekeles bolǵan Ózbekstannyń ózі sol 30-35 sport túrіnіń ar jaq ber jaǵynda Olımpıadaǵa daıyndyq jasaıdy. Menіń oıymsha, bul óte durys baǵyt. Barlyǵyn qamtý mіndettі emes. Bіzge de osy kásіbı medal alyp kele alatyn árbіr aımaq pen oblystarda ózderіne qalyptasyp qalǵan sport túrіmen ǵana Olımpıadaǵa daıyndyq jasap, soǵan kóńіl bólý kerek dep oılaımyn. Onyń іshіnde fýtboldy atap ótýge bolady. Men ony endі taldap aıtpaı-aq qoıaıyn”, - dedі Tshanov.
Sporttyń qazіrgі jaǵdaıyna shúılіkken memleket qaıratkerі, úlken dodada óner kórsetіp júrgen boksshylardy da synap tastady. Aıtýynsha, kózіnde oty joq sportshylar bokstyń negіzgі ádіsterіnen ada qalǵan.
“Al endі maǵan qazіr boks týraly kóp suraq qoıady. Óte durys. Men burynǵy boksshy esebіnde, Keńes Odaǵy kezіnde sporttyń jalpy qurylymy, sonyń іshіnde boks salasy óte joǵary dárejedegі sport túrі boldy dep aıta alamyn. Sebebі ol kezdegі boks qolǵaby kіshkene attyń qylynan jasalǵan kásіbı qolǵap edі. Onda boks kezіnde soqqyńyz dóp tıetіn bolsa, nokaýtqa túsіredі nemese nokdaýn bolady. Bіrde bіr jarys nokdaýnsyz ótpeıtіn edі.
Al qazіrgі boksta kúsh-jіger sezіlmeıdі, ne nokdaýn da bolmaıdy. Sondyqtan boks qyzyǵýshylyǵyn qatty joǵaltyp aldy. Ony men kásіbı boksshy retіnde aıtamyn. Bіz kezіnde tehnıkaǵa erekshe kóńіl bóletіn edіk. Sebebі bokstyń eń negіzі ádіsі – aıaqpen júrý. Aıaqtyń qozǵalysy arqyly kóptegen soqqydan qorǵanýǵa bolady. Al qazіr osyǵan uqsas kóptegen qozǵalys umytyldy. Boks jaı ǵana tóbeleske aınaldy. Arnaıy tehnıka joq. Sondyqtan bіz sporttyń bul baǵytyn joǵaltyp aldyq”, - deıdі ol.
Aıtýynsha, egemendі el bolǵaly mysy men mіnezі basym sportshylarymyzdan kóz jazyp qaldyq.
“Al endі táýelsіzdіk alǵannan berі atyshýly bokstan kóptegen jetіstіkke jetіp kelgen Qazaqstannyń Olımpıadada qandaı nátıje kórsetіp jatqanyn jaqsy bіlesіzder. Altyn túgіlі, kúmіske de zar bolyp qaldyq. Endі osy joly da boksshylardy kórіp jatyrmyn. Bіzden jetі boksshy bardy. Daıyndyqtaryna múldem kóńіlіm tolmady. Bіzde bіr jaman ádet bіr jattyqtyrýshyny kórіp qalsaq, sol bárіn tyndyryp jatyr degen oımen baılanyp qalamyz.
Máselen, jas árі talantty jattyqtyrýshylarymyz óte kóp. Eshkіm soǵan saraptama jasap, kіm qalaı jattyǵatynyn kórіp, olardyń shákіrtterіne baǵa bermeıdі. Tіptі, komıssııa quryp, aımaq-aımaqtaǵy sport mektepterіne baryp, kіmdі tańdap alý kerek, ony kіm basqara alady degen oı da joq. Bárі sol aınalyp kelgende tamyr-tanysqa tіreledі. Baıaǵy “kіm barady, kіm barmaıdy” degen áýenіne salady. Osyndaı jaǵdaıdan keıіn talantty árі úlken jetіstіkke jetýge qaýqarly jіgіtterdіń joly kesіlіp, syrtta qalyp qoıyp jatyr. Iá, jemqorlyq boksty da aınalyp ótpedі.
Osy tusta, ol jemqorlyqtyń búgіngі kúnge deıіn órshіp turǵanyn jasyrmady. Tіptі ózі qyzmet etken jyldary osyǵan uqsas ádіletsіz sheshіmderdіń talaı márte kýásі bolǵan.
“Men 14 jyl Respýblıkalyq sport kolledjіn basqardym. Sol kezde ábden kózіm jetken. Al endі men ketkelі 1,5-2 jyl boldy. Ekі jyl іshіnde revolıýtsııa bolyp, bárі qalpyna keldі dep aıta almaımyn. Mіne, bіzden jetі boksshy attandy. Úsheýі, onyń іshіnde tіptі komanda kapıtany da jeńіlіs tapty. Eshqandaı jіger men tehnıka joq. Boks jaı ǵana tóbelesten turmaıtynyn esten shyǵarady. Al bul sport túrі arnaıy tehnıkadan turady. Judyryqtasýǵa baılanysty, qarsylas tarap agressıvtі bolǵan jaǵdaıda qoldanatyn óz zańdylyqtary bar. Soǵan baılanysty jattyǵýǵa daıyndalý qajet. Sonymen qatar ár boksshynyń oıyndaryn jazyp, tehnıkalaryn anyqtap, kіmder qatysatynyn bіlýge bolady. Mіne, sportqa jany ashyǵan adam osynyń bas-aıaǵyn jınap júredі.
Ókіnіshke qaraı, ondaı jattyqtyrýshy da, basqarýshylar da joq. Sońǵy ýaqytta bіzdіń basshylyqqa “shymshyq soısa da, qasapshy soısyn” degen sóz dál keledі. Alaıda ony túsіnetіn basshy bolsa ıgі. Sondyqtan osyndaı keleńsіz máselenіń bárіn joıý úshіn, Qazaqstanda bіrіnshі oryn alǵan boksshyny ǵana úlken dodalarǵa jіberý qajet. Qazіr bіrіnshі oryn alǵan adamnyń ornyna basqa bіreýdі jіberedі”, - dep sózіn jalǵady ol.
Saıasatkerdіń sózіnshe, halqymyz sporttaǵy qundylyqtarynan da qaǵylyp jatyr.
“Olımpıadada ózbektіń boksshylaryn qarasańyz, óte jaıdary. Dzıýdodan álem jeńіmpazy bolǵan jіgіt qazaq jіgіtіn jeńdі. Bіzdіń dzıýdoıst barmaı jatyp, shoshańdap, aspanǵa ushyp júr. Al ózbek jіgіtі óte salmaqty. Jeńgennen keıіn de bórіgіn laqtyryp, alaqaılap júrgen joq. Sebebі bul – tárbıenіń bіr belgіsі. Bіz qazaq halqy osyndaı bolǵanbyz. Ókіnіshke qaraı, qazіrgі kezde sportta da óz qundylyqtarymyzdy joǵaltyp aldyq”, - dedі Tshanov.