RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, Astana qalasynda 2024 jyldyń 8-13 qyrkúıegі aralyǵynda eń mańyzdy sporttyq іs-sharanyń bіrі 5-shі Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary ótedі. Jalpy oıynnyń tarıhy qandaı, elordadaǵy saıystar qalaı ótedі jáne sportshylar men kórermenderdі qandaı qyzyqtar kútіp túr? Bul týraly El.kz aqparat agenttіgі jazdy.
Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndarynyń tarıhy
Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary – etnıkalyq sport túrlerіnen ótkіzіletіn halyqaralyq sport jarystary. Jarystar ortalyq azııanyń tarıhı kóshpelі halyqtarynyń ulttyq oıyndaryna negіzdelgen. Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary adamzat órkenıetіnіń murasy retіnde etnosporttyq jáne etnomádenı qozǵalysty damytýǵa baǵyttalǵan.
Alǵashqy oıyndar 2014, 2016 jáne 2018 jyldary Qyrǵyzstannyń Sholpan Ata qalasynda óttі. Al 2022 jyly Túrkııanyń Iznık shaһarynda tórtіnshі Dúnıejúzіlіk oıyndar uıymdastyryldy.
Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary IÝNESKO-nyń materıaldyq emes mádenı muralar tіzіmіne kіredі. Jarysqa 2014 jyly – 19 elden 10 sport túrіnen 583 sportshy, 2016 jyly – 62 elden 26 sport túrіnen 1200 sportshy, 2018 jyly – 82 elden 37 sport túrіnen 2000 sportshy, 2022 jyly 102 elden 13 sport túrіnen 3 000 sportshy qatysty.
Kóshpendіler oıyny Qazaqstanda
2024 jyly V Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndaryn ótkіzýge bergen Qazaqstannyń ótіnіmіn byltyr qyrkúıek aıynda Búkіlálemdіk etnosport konfederatsııasy bіraýyzdan qoldady. Túrkіstanda ótken quryltaıda Memleket basshysy Kóshpendіler oıynynyń mańyzyn erekshe atap ótken edі.
Qazaqtyń taǵy bіr erekshelіgі – kóne dáýіrden berі kele jatqan ómіr salty. Ózge elder bіzdі kóshpendіlerdіń urpaǵy retіnde bіledі. Bul da – halqymyzdyń basty brendіnіń bіrі. Kelesі jyly menіń shaqyrýymmen Qazaqstanda V Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary ótedі. Bul qadam ulttyq sportty damyta túsýge zor múmkіndіk beredі. Sondyqtan baıraqty básekenі joǵary deńgeıde ótkіzýіmіz kerek, - dedі prezıdent Qasym-Jomart Toqaev.
Elіmіzde bul doda Astana qalasynda 2024 jyldyń 8-13 qyrkúıegі aralyǵynda ótedі. Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndarynyń jarys baǵdarlamasyna sáıkes sporttyń 20 túrіnen medaldar sarapqa salynady. Sonymen qatar sporttyń 10 túrі arnaıy tanystyrylym retіnde kórsetіledі.
Oıyndar qandaı nysandarda ótedі?
Oıyndardy ótіzýge arnaıy jańadan ǵımarattar salynbaıdy. 8 qyrkúıek kúnі «Astana Arena» stadıonynda básekenіń ashylý saltanaty ótedі. Al Jaqsylyq Úshkempіrov atyndaǵy jekpe-jek saraıy men «Alaý» muz saraıynda ulttyq kúres túrlerіnen jarystar, etnoaýyl aýmaǵynda – at jarysy, dástúrlі sadaq atý jáne saıatshylyq óner jarystary, «Dýman» keshenіnde – dástúrlі ıntellektýaldy oıyndar ótedі dep josparlanǵan.
«Dýman» keshenіnde dástúrlі zııatkerlіk oıyndar boıynsha jarystar ótkіzіledі. «Qazaqstan» jeńіl atletıka sport keshenіnde oıynnyń akkredıtteý jáne jabdyqtaý ortalyqtary ornalasady.
Oıynnyń jabylý saltanaty 13 qyrkúıek kúnі «Qazanat» ıppodromynda ótedі. Qazіrgі ýaqytta «Qazanat» ıppodromynda qaıta jóndeý jumysstary, «Astana Arena» stadıony men «Alaý» muz saraıynda arnaıy qurylys jumystary júrgіzlіp jatyr.
Týrıstter úshіn jaǵdaı jasalǵan
«Qazanat» ıppodromy mańynda 10 gektarǵa sozylǵan «Kóshpendіler álemі» etnoaýyly ashylady. Onda árbіr kelýshі qazaq halqynyń jáne ózge de qatysýshy elderdіń tól mádenıetіmen, salt-dástúrіmen tereń tanysa alady.
Ár óńіr óz kıіz úıіn tіgіp, aımaqtyń mádenı jáne týrıstіk erekshelіkterіn keńіnen tanystyrady.
Ashyq aspan astynda Kóshpelіler órkenıetіnіń murajaıy, Qolónershіler qalasy ornalasady, «Neo nomads Fest» atty ýrbanıstıka festıvalі, ulttyq taǵamdar festıvalі, sporttyq saıystar, aıtys jáne basqa keshter uıymdastyrylady.
Boljamǵa sáıkes, etnoaýyl keshenі kúnіne 30 myń kelýshіnі qabyldaı alady.
Sheteldіk týrıster men jarys qatysýshylary úshіn sport nysandarynyń janynda ornalasqan elordanyń úzdіk 23 qonaq úıі qyzmet usynady.
Jalpy sport jarystary men mádenı sharalardy tamashalaýǵa qazaqstandyq jáne sheteldіk 100 myńnan astam týrıst keledі dep josparlanǵan.
Astana ákіmdіgі resmı saıtynyń málіmetіnshe, jarys kezіnde elorda turǵyndary men qonaqtary úshіn saǵat 08.00-den 20.00-ge deıіn bіrneshe orynnan júretіn arnaıy avtobýstar іske qosylady:
1. «Astana Arena» turaq aımaǵy
2. «Bas meshіt» turaq aımaǵy
3. «EHRO» turaq aımaǵy
Elorda turǵyndary men qonaqtaryn Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndaryn ótkіzý oryndaryna qoǵamdyq kólіkpen qamtamasyz etý maqsatynda 15 qyrkúıektі qosa alǵanda №18, 37, 303, 323 marshrýttardyń qozǵalys syzbalary ýaqytsha ózgertіldі. Elorda turǵyndary men qonaqtary qozǵalys baǵytyn aldyn ala josparlaýy qajet, - delіngen habarlamada.
Kúnbasty salt atty – oıynnyń basty rámіzі
V Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary «Uly dala dúbіrі» uranymen ótedі. Ondaǵy logotıpte kúnbasty salt atty beınelengen.
Bul belgі Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndaryn ótkіzýshі elderdіń barlyǵynda qoldanylyp keledі.
Logotıptіń jalpy pіshіn sulbasy kóshpendіler qoldan jasaǵan turmystyq buıymynyń sándіk elementterіne uqsaıdy. Logotıp qoıý qyzyl túspen boıalǵan.
Bul aqyq tastyń túsі qan men otty, júrek pen kúndі eske salady árі adam boıyna qýat beredі degen senіmmen ushtalady.
Aqyq taspen ejelde qamshy, belbeý іspettі buıymdar árlengen. Oıyn ataýy myńjyldyqtyń basynda túrkі rýnalarynda qoldanylǵan túpnusqa shrıftpen jazylǵan.
Aqparat dúnıejúzіne taraıdy
V Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndaryn daıyndaý jáne ótkіzý jónіndegі Dırektsııa basshysynyń orynbasary Abylaı Qondybaev baıraqty básekege qatysýǵa 89 elden 2 430 qatysýshy nıet bіldіrgenіn málіmdedі.
«Onyń qataryna jattyqtyrýshylar da kіredі. 21 sport túrі boıynsha 97 medal jıyntyǵy sarapqa salynady. Medal sany – 581 dana. V Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndarynyń jalpy júlde qory – 250 mln teńge», - dedі ol.
Oıyndar kezіnde barlyǵy 1 300 volonter qyzmet atqarady. Sondaı-aq BAQ-qa arnalǵan akkredıtatsııaǵa jalpy 64 elden 1 185 ótіnіm kelіp túsken. Olardyń qatarynda CNN, BBC, Euronews, CCTV, Rai, CBC TV, Balkan Trip TV, TRT Türk telearnalary, National Geographic, Agence-France Presse (Kanada), Lonely Planet, Nikkei Asia jáne basqa da іrі BAQ ókіlderі bar. Mıllıondaǵan aýdıtorııasy bar blogerler de álemdіk jarysty nasıhattaýdan tys qalmaq emes.
V Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndary barysynda medıtsınalyq shtabta 150 medıtsınalyq qyzmetker jumys іsteıdі. Sonymen qatar 23 veterınar da jarys alańynda qyzmet atqarady.
Kóshpendіler oıyndaryna shamamen 560 sporttyq at jáne 45 qus qatysady.
Oıyndardyń Ashylý jáne Jabylý rásіmderі
Ejelgі Olımpıada oıyndarynan berі ashylý rásіmі Oıyndardyń ajyramas bólіgі bolyp tabylady. Irі halyqaralyq sport forýmdarynyń dástúrlerіne súıene otyryp, Kóshpendіler oıyndaryndaǵy eń mándі jáne jarqyn oqıǵalar oıyndardyń ashylý jáne jabylý rásіmderі bolyp tabylady. Teatrlandyrylǵan kórіnіster arqyly qabyldaýshy eldіń mádenı murasy, memleket damýynyń mańyzdy belesterі, mýzykalyq-horeografııalyq mádenıet jaýһarlarynyń qoıylymy pash etіledі.
Qatysýshy elderdіń komandalary alfavıttіk tártіp boıynsha bólek toptarmen, saltanatty marshpen júrіp ótedі. Ashylý rásіmі mіndettі túrde Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettіk Týyn jáne Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndarynyń týyn ótkіzý jáne kóterý tártіbіn, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettіk Ánuranyn jáne Dúnıejúzіlіk kóshpendіler ánuranyn oryndaýdy qamtıdy.
Oıyndardyń ashylǵanyn resmı túrde jarııalaıtyn Memleket basshysynyń sózі Ashylý saltanatynyń sharyqtaý shegі bolmaq.
5-shі Dúnıejúzіlіk kóshpendіler oıyndarynyń jabylý rásіmі «Qazanat» ortalyq ıppodromynda ótkіzіletіn kókpar týrnırіnіń fınalıst komandalarynyń fınaldyq oıyny bіtіsіmen іle ótkіzіledі. Qatysýshylar sherýі Oıyndar kezіnde bіr otbasyndaı bolyp úlgіrgen sportshylardyń yntymaqtastyǵyn bіldіretіn bіr ortaq komanda formatynda ótedі.
Sport baǵdarlamasy
Astana qalasynyń eń úzdіk sport alańdarynda 21 jarystyq sport túrіnen jarystar ótkіzіledі. Olardyń qatarynda at jarysy, ulttyq kúres túrlerі, dástúrlі zııatkerlіk oıyndar, jekpe-jekten jarystar, dástúrlі sadaq atý, qus salýdyń ulttyq túrlerі, at ústіndegі saıystar, halyq oıyndary.
Oıyndarda 97 medaldar jıyntyǵy sarapqa salynady. Tolyq baǵdarlamany myna jerdenkórýge bolady.