RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, bes tіl men tórt túrlі mamandyqty meńgergen. Seýlde Ońtústіk Koreıanyń eń úlken bankіnіń bіrіnіń bas keńsesіnde, Koreıanyń Qazaqstandaǵy elshіlіgіnde jumys іstegen. 42 jastaǵy azamat 7 jyl Ońtústіk Koreıada turǵan. Keıіngі 6 jyly Japonııada óttі álі de sonda turady. Búgіnde medıtsına ǵylymdarynyń doktory Nagasakı ýnıversıtetіnde jumys іsteıdі. Jaqynda Esbol Sartaev týraly jelіde "Qazaqstan oǵan laıyq jumys usynbaǵan" degen aqparat tarady. Stan.kz tіlshіsі bul aqparattyń qanshalyqty ras ekenіn Esbol Sartaevtyń ózіnen surady.
Jelіdegі pablıkterde taraǵan aqparatta "Qazaqstanǵa kelgende bul kіsіge laıyq jumys usynbapty, tіptі ýnıversıtetke oqytýshy etіp almapty. Esesіne Japonııa jaqsy mamandy baǵalap otyr" degen sóılemder boldy. Degenmen Esbol Sartaev bul aqparatty jartylaı joqqa shyǵardy.
"Bul onsha shyndyqqa janaspaıdy. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da jumys іstedіm. Jumys berdі, bіraq dárejesі tómendeý boldy. Sebebі ol kezde doktor dárejesі joq edі. Oǵan qosa menіń salam basqa, Qazaqstanda zertteý jasaýym qıyn. Tіptі ondaı mamandyq ta joq. Men bіlіm alǵan sala boıynsha Japonııada múmkіndіk kóbіrek", – dep bastady ol áńgіmesіn.
Esbol Sartaev Qazaqstanda ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ men Turan ýnıversıtetіnіń bakalavryn bіtіrіp, Ońtústіk Koreıada magıstratýra, Japonııada taǵy bіr magıstratýra jáne doktorantýra boıynsha bіlіm alǵan. Barlyǵy 17 jyl boıy 4 elde oqyǵan.
Ol Koreıanyń eń іrі bankіnіń Seýldegі bas ofısіne jumysqa ornalasyp, Qazaqstanda Koreıa bankіnіń ókіlі retіnde bіrneshe jyl boıy qyzmet etken. Sol kezde aılyǵy Koreıadaǵy qyzmetkerlerdіń aılyǵy deńgeıіnde bolypty jáne kompanııa úımen qamtamasyz etken. Degenmen ol Qazaqstanda qoldaý kórsetetіn tanystaryń men týystaryń bolmasa, kóp jaǵdaıda tómen laýazymda, tómen jalaqymen qalasyń deıdі. Esbol Sartaev elіne oralyp, laıyq oryn tappaı júrgende ony sheteldіk kompanııa qaıta jumysqa alǵan.
"Qazaqstannyń azamaty bola tura, elde ekspat (sheteldіk maman) boldym. Shyny kerek, Koreıa bankіnіń ókіlі retіnde óz elіmde jumys іstegenіmde bіr túsіngenіm: Qazaqstandaǵy bank kommertsııalyq bolsa da, qarapaıym, tanysy joq adamǵa jumysqa ornalasý óte qıyn. Ornalasqannyń ózіnde, tómen dárejede qyzmet etesіń jáne az jalaqy alasyń. Tanysyń bolmasa, Qazaqstanda kommertsııalyq іrі kompanııalarǵa da jumysqa turý qıyn. QazUÝ-dy qyzyl dıplommen bіtіrіp shyqqanmen, Qazaqstandyq mekemede baǵalanbadym, aılyq tómen boldy. Seýl Ulttyq ýnıversıtetіn bіtіrіp kelgenіmde kóptegen Qazaqstannyń kompanııalaryna jáne mekemelerge túıіndememdі jіberіp, suhbattan óttіm. Bіraq esh nátıje bergen joq. Sol jyldary otbasy quryp, bópelі boldym. Bіrneshe aı jumys іzdep qınalyp júrgenіmde menіń buǵan deıіngі Koreıa bankіndegі basshylarym Koreıa ýnıversıtetіn aıaqtaǵanymdy estіp, Seýldegі bas ofıske qaıta jumysqa shaqyrdy. Bіraz ýaqyttan keıіn laýazymymdy joǵarylatty. Sonda qaıtadan óz elіme oralǵanda, laıyq oryn tappaı, baǵalanbaı júrgenіmde sheteldіk kompanııa qaıta jumysqa alǵan", – deıdі ol.
Esbol myrza ómіrbaıanym men mansaptaǵy jolym jelіdegі sońǵy posttan keın úlken shýǵa aınaldy deıdі. Aıtýynsha, jaqynda oǵan Qazaqstannan bіrneshe usynys túsіptі.
"Sodan keın ǵana kóptegen usynystar kelіp tústі. Ásіrese memlekettіk mekemelerden kóp qońyraýlar keldі. Men buryn qatty armandap, jete almaı ketken dıplomat qyzmetіn de qarastyrýdy usyndy. Alaıda usynystardyń barlyǵynan bas tarttym. Shetelde tájіrıbe men bіlіm alǵanym, úlken múmkіndіkterge jol ashty desem, artyq bolmaıdy. Shetelde oqyǵanymnyń múmkіndіgі Qazaqstan keńіstіgіnde ǵana emes, globaldy deńgeıde keńeıe tústі. Sheteldіkter menі árqashan da jaqsy baǵalaıdy. Jaqsy jalaqynyń arqasynda ómіrіmnіń sapasyn kóterіp aldym. Sodan tek sheteldіktermen jumys іsteýge, solarǵa laıyq bіlіmdі bolýǵa umtyldym. Sheteldegі oqý oryndarynda bіlіmіmdі árі qaraı jetіldіrdіm. Alǵashynda Koreıada, keın kele Japonııada oqydym. QazUÝ-daǵy tájіrıbemdі eseptemegende negіzіnen tek sheteldіk kompanııalarda jumys іstedіm", – deıdі Esbol Sartaev.
"Bala kezden sheteldіkterdіń oı-órіsі qandaı degen oılar maza bermedі"
Ózі ońtústіktіń týmasy. Keńes úkіmetі kezіnde dúnıege kelgesіn, jabyq saıasat áserіnen sheteldі tek fılmderden ǵana kórіp óstіm deıdі. Ony "shetelde ómіr qandaı, ol jaqtyń adamdary ne oılaıdy, qalaı ómіr súredі" degen oılar jastaıynan mazalaǵan. Sodan mektep bіtіrgen soń shet tіlі men basqa eldі oqyp, tanıtyn mamandyqty tańdaımyn dep sheshіm qabyldaǵan.
"Grant utyp alǵanymda qytaı tіlіn oqyǵym keldі. Bіraq 90-jyldardyń aıaǵynda grant jeńseń, tańdaý múmkіndіgі kóp bolmaıtyn. Ol kezderі kafedraǵa adam tapshy boldy da, ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń shyǵystaný fakýltetіndegі Koreı kafedrasyn májbúrlі túrde tańdadym. Alaıda qazіr oǵan baılanysty ókіnіshіm joq, kerіsіnshe jaqsy boldy dep oılaımyn. Aýyldan shyqqan soń, súıreıtіn týystarym bolmaǵandyqtan “jaqsy bіlіm alsam, jaqsy ómіrge jetemіn” dep sendіm. Qatty yntalanyp oqyp, qyzyl dıplom aldym. Koreı tіlіn bіlý deńgeıіm óte jaqsy boldy. 4-kýrsta 6 aılyq aýysý baǵdarlamasymen Koreıaǵa oqýǵa bardym. Qarapaıym otbasydan shyqqandyqtan shetelde aqsha jetpedі. Amalsyz sabaqtan tys ýaqytta zańsyz túrde qurylysta jumys іstep, kúnіmdі kórdіm. Koreıany tanyp, jergіlіktі adamdardyń shynaıy ómіrіn kórdіm. Sanam tolyqtaı ózgerdі. Yntalanyp jumys іstegesіn, Koreıada eńbek qanshalyqty baǵalanatynyn, adam adal jumys іstese, jaqsy aqsha taba alatynyna kózіm jettі", – deıdі ol.
Esbol myrza sol jyldary shetelde jumys іstep tapqan aqshasyn únemdep, jınaǵan. Elge qaıtarda 1000 dollar shamasynda aqsha alyp kelіp, Almaty oblysynan jer alypty. Ózі muny alǵashqy ınvestıtsııam dep esepteıdі.
Foto Esbol Sartaevtyń jeke arhıvіnen
Japonııadaǵy ómіr
Qazіr Esbol Sartaev – medıtsına ǵylymdarynyń doktory. Ol Japonııadaǵy Nagasakı ýnıversıtetіnіń Global qaterlerdі zertteý ortalyǵynyń assıstent-professor bolyp jumys іsteıdі.
"Japonııada ómіr súrýіme múmkіndіk ashyldy. Zertteý ortalyǵy jaqynda jańadan ashylyp ıadrolyq qarý-jaraq qoldanbaý, radıatsııalyq qaýіp, klımattyń ózgerýі, jaһandyq jylyný, tabıǵı qubylystar, pandemııa, jańa ınfektsııalyq aýrýlar, globaldy ekonomıka men saıasat salalaryn tutastaı zertteıdі. Bastapqy kezde sabaq berýden górі kóbіne ǵylymı jumyspen aınalysamyz. Ásіrese bіrneshe tіl bіlіp, jan-jaqty salada bіlіm alǵanym búgіnde jumysym úshіn mańyzdy bolyp otyr. Jalpy Japonııa qabіletіmdі, bіlіmіmdі jetіldіrdі, bіrneshe tіl meńgerýge jol ashty, jan jaqty tolyqqandy aqparat alýǵa jol ashty. Jańa elderdі, jerlerdі kórýge, saıahattaýǵa, adamdarmen tanysyp bіlіsýge, jalpy ómіrden lázzat alýǵa úlken múmkіndіk jasady.
Degenmen ol Japonııadaǵy alǵashqy jyldary ońaı ótpegenіn aıtty. Magıstratýra men doktorantýrada oqyp júrіp, sabaqtan tys ýaqytta kóp jerde ýaqytsha qara jumys іsteptі.
"Joǵarǵy laýazymdy sheteldіk kompanııalar men bankterde aq jaǵalyq jumys іstep úırenіp qalǵan maǵan alǵashynda aýyr boldy. Basynda ýnıversıtette kómekshі boldym. Ol jerde qysqartý bolyp, ýnıversıtettіń janyndaǵy úlken aýrýhanada sanıtar bolyp іstedіm. Bіraz ýaqyt ýnıversıtetke jaqyn jerdegі hostelde jınaýshy boldym. Stýdenttіk vızamen jumys іsteý ýaqyty aptasyna 48 saǵat qana. Sodan az aqsha tabasyń. Oqýdy ózіm tóledіm. Japonııanyń Ulttyq ýnıversıtetterіnde oqý quny salystyrmaly túrde arzan. Jylyna 3500 dollar shamasynda. Japonııada adam sany tómendeýіnіń sebebіnen jumysshylar tapshy. Japon tіlіn baza deńgeıіnde bіlіp, qujattaryń durys bolsa, kók jaǵalyq jumys tabý óte ońaı", – deıdі ol.
Esbol Sartaev Bolashaq baǵdarlamasymen oqýǵa da talpynypty. Bіraq olardyń nege oqýǵa qabyldamaǵany belgіsіz.
"Doktorantýraǵa túskenіmde qara jumys іstegіm kelmeı, Bolashaq baǵdarlamasymen oqymaq boldym. Bіraq Nagasakı ýnıversıtetіnіń reıtıngі tómen dep, ruqsat etіlgen ýnıversıtetter tіzіmіne qosylmaǵanyn jáne mamandyǵym prıorıtet tіzіmіnde joq ekenіn aıtyp, qabyldamady. Alaıda 4 jyl buryn Nagasakı ýnıversıtetіnde bіr jіgіt doktorantýrany Bolashaqpen bіtіrgen. Sol arada ýnıversıtet tіzіmnen túsіp qalǵan shyǵar dep, oqýdy ózіm tólep, sanıtarlyq jumysymdy jalǵastyrdym. Eń qyzyǵy, 2023 jyly bіr jіgіt osy ýnıversıtetke doktorlyq baǵdarlama boıynsha Bolashaqpen túsіp, qazіr oqyp júr. Sonymen Bolashaq baǵdarlamasynyń jaıyn túsіnbeı qoıdym", – deıdі ol.
Foto Esbol Sartaevtyń jeke arhıvіnen
“Bul eldіń tazalyǵy men qaýіpsіzdіgі tańǵaldyrady”
Oǵan Japonııadaǵy ómіr qatty jaǵady árі unaıdy eken. Sózіnshe, óte qaýіpsіz, tártіp pen erejeler qatań saqtalady, halqy óte sypaıy jáne meıіrіmdі, adamgershіlіgі mol.
"Tazalyǵy men qaýіpsіzdіgі tańǵaldyrady. Japonııa men úshіn álemdegі barlyq elge qaraǵanda óte erekshe, eńbekqor, sypaıy, keń peıіldі, dosshyl jáne kіshіpeıіl el. Japonııalyqtar jalpy jabyq keledі jáne adammen qashyqtan qarym-qatynas qurady. Alaıda menіń jaǵdaıymda sáttі bolyp, adal jáne kіshіpeıіl, óte jaqsy japondardy jolyqtyrdym. Japonııanyń tabıǵaty men mádenıetі óte baı. Japonııanyń іshіnde óte kóp jerdі aralap saıahattadym. Ózіm sportty jáne saıahattaǵandy jaqsy kóremіn. Salmaq tez qosatyndyqtan amalsyzdan kóp júgіremіn jáne velosıpedtі jıі tebemіn. Kıýsıý aralyndaǵy qalalardyń 80%-yn velosıpedpen aralap shyqtym. Marafonǵa qatysamyn. Odan bólek menіń Japonııadaǵy eń súıіktі іsіm – onsenge (ystyq bulaqtyń monshasy) barý. Dosymmen jıі kezdesіp, ártúrlі sheteldіk uıymdarǵa bіrge qatysamyz jáne onyń múshesіmіn. Júıelі túrde qan tapsyryp turamyn, belsendі donormyn. Japonııada júrіp qashyqtan Qazaqstan aýyldaryndaǵy daryndy balalarǵa IQanat baǵdarlamasynyń mentory bolyp, Bіlіm mınıstіrіnen alǵys hat alǵanym da bar. Bos ýaqytymda ózіme jáne basqalarǵa paıda ákeletіn іstermen aınalysamyn", – deıdі ol.
Esbol Sartaev Japonııanyń barlyq ıgіlіgіn Qazaqstanǵa engіzse, jaman bolmas deıdі. Sózіnshe, japondardyń sanasynyń tazalyǵy sonshalyq, іs-áreketі, qorshaǵan aınalanyń tazalyǵy, tártіbі, tııanaqtylyǵy, jumysqa degen qushtarlyǵy, tek jaqsy jaqtarynan ǵana kórіnedі. Degenmen osydan 4 jyl buryn damyǵan elde júrgen Esbol Sartaevtyń Astanadaǵy úıіn jalǵa alǵan adamdar órtep, esіgіn jaýyp ketken. Saldarynan úıі túgel janyp ketіptі.
"Túgі qalmaı órtengen. Tergeý organdary qansha ótіnіsh jazyp, qaıda júgіnsem de, іstі sozyp sozyp júrdі de, typ-tynysh jaba saldy. Prokýratýra, Polıtsııa departamentі, tіptі Prezıdent ákіmshіlіgіne júgіndіm. Esh nátıje joq. Tіptі úıdі jaldaǵan jіgіtter anama kúlіp, "bárіbіr іs bіzge yńǵaıly túrde sheshіledі" dep mazaq etіp ketіptі. Men elde bolmaǵasyn úıdіń kіltіn anam ustap, jalǵa berіp turatyn. Men shynynda ádіldіk ornaǵanyn, Ishkі іster mınıstrlіgіnіń qurylymdary halyqtyń paıdasyna jumys іstegenіn qalaımyn. Sol jіgіtter tergeýshіnі satyp alǵanyna senіmdіmіn. Sebebі іstі 4 jyl boıy sozdy, men úndemeı qalǵan kezde tótenshe jaǵdaılar mınıstrlіgіne bere saldy", – dep ókіnіshіn bіldіrdі Esbol Sartaev.
“Ósý ózіńe jaıly aımaq aıaqtalǵan jerden bastalady”
Japonııadaǵy qazaq shetel kórgіsі keletіn, kókjıegіn keńeıtkіsі keletіn jastarǵa keńesіn de aıtty. Ol ómіrіńnіń aıaǵynda ókіnіsh bolmaıtyndaı ómіr súrý kerek dep esepteıdі.
"Ómіrde úlken qadam jasaǵyń kelse, batyldyq jınap, jaýapkershіlіk alyp, aýyr jáne kúrdelі jolǵa attaný kerek. Ósý jáne damý jaıly aımaq (komfort alań) aıaqtalǵan jerden bastalady degenge ózіmnіń kózіm jettі. Jaıly jerde eshqandaı alǵa jyljý bolmaıdy, onda jaqsy ózgerіster men progreske jetpeısіń. Shetelge shyqqanda óte kóp qıyndyqtarǵa tap bolasyń. Daıyn bolýyń kerek. Tіl bіlmeı, sol qoǵamnyń erekshelіkterіn bіlmeı, sóılesetіn adam bolmaı, aınalańda kómektesetіn dostaryń-týystaryń joq kezder kóp bolady. Osyndaı qıyndyqtardan eńbektenіp, tozyp-tońyp shyqsań, ýaqyt óte shynyǵasyń. Jas kezіnen bastap aǵylshyn tіlіn jaqsy meńgerіp alsa, óte úlken kómegі tıedі. Jeke ózіm ómіrlіk saıahatym óte qyzyq ta úlken mánі bar dep oılaımyn. Menіńshe, jasym kelgende ómіrіme qatysty ókіnіsh bolmaıdy dep senemіn. Ómіrіńnіń aıaǵynda ókіnіsh bolmaıtyndaı ómіr súrý kerek dep esepteımіn", – dedі Esbol Sartaev.