RUS
SMARTNEWS.KZ basylymynyń habarlaýynsha, Mustafa Óztúrіk, ıakı Mustafa Kábenuly Ábdіrahman 1954 jyly 23 qarasha Túrkııadaǵy Qaıserі qalasy, Musahodjaly aýylynda ómіrge kelgen. Ol belgіlі sportshy, taekvondodan qara belbeý 6 dan ıegerі, QR taekvondo (WTF) federatsııasynyń negіzіn qalaýshy, halyqaralyq dárejedegі jattyqtyrýshy.
Ómіrbaıany
Naıman taıpasynyń Baıjіgіt rýynan. Stambuldaǵy orta mekteptі bіtіrіp, Taıvandaǵy eksperımentaldy ýnıversıtettі jáne sol eldegі Halyqaralyq qatynastar ýnıversıtetіnіń jýrnalıstıka fakýltetіn qosa bіtіrgen. Osy elde júrіp koreıdіń kóne sport ónerі taekvondony úırendі.
Keıіn Germanııanyń Keln, Mıýnhen jáne Túrkııanyń Stambul qalalarynda ózіnіń taekvondo mektebіn ashqan. Qazaqstan táýelsіzdіk alǵannan keıіn Almatyǵa kelіp, taekvondo mektebіn ashty. Belgіsіz jaǵdaıda qazaǵa ushyrap, denesі Stambul qalasynda jerlendі. 2000 jyly Almaty qalasynda Óztúrіk Mustafa atyna kóshe berіlіp, eskertkіsh belgі qoıyldy. 2004 jyly Óztúrіk Mustafanyń 50 jasqa tolǵan mereıtoıy qarsańynda Almaty oblysy Talǵar aýdany Besaǵash aýylynda eskertkіshі ashyldy.
1975—1980 jj. Taıbeı qalasyndaǵy Halyqaralyq Saıasat Ýnıversıtetіnde oqydy, halyqaralyq-jýrnalıst mamandyǵy boıynsha joǵary bіlіmіn Taıvanda aldy.
1980—1990 jj. Taekvon-Do joǵary mektepterіnіń negіzіn AFR men Túrkııada qalady.
1990—1995 jj. tarıhı elі Qazaqstanǵa oralyp eńbek ettі. Taekvon-Do joǵary mektebіnіń negіzіn qalaýshy.
Taekvon-Do sportynan alty-dúrkіn álem chempıony, 6-shy Dan dárejesі bar, halyqaralyq jattyqtyrýshy. Alty tіlde sóılegen.
1995 jyly Almaty qalasynda qaıtys bolyp, Stambulda (Túrkııa), ákesі jatqan beıіtke jerlengen.
Mustafa Óztúrіkke arnap Besaǵash aýylynda eskertkіsh boı kóterdі. Ony jeke kásіpker Qaıyr Meıіrbekov 2004 jyly óz qarajatyna jasatqan.
Balalyq shaǵy
Mustafanyń ákesі Qaben (Qabyl) Tóleýbaıuly el bastaǵan kósem, sóz bastaǵan sheshen, jaýyryny jer ıіskemegen ataqty palýan bolǵan. Sol kezderі el іshіnde kámpeske bastalyp ketedі de, bіr áýlet bіr túnnіń іshіnde tutasymen taýdan asyp, Ulasty ózenіn jaǵalaı júrіp, Shyń elіne ótіp ketedі. Alaıda araǵa jıyrma jyl salyp, Qytaı elіnde de qyzyldar qyrǵyn salǵan súreń bastalyp, 50- jyldary Túrkııaǵa baryp turaqtaýdy oılaıdy. Anadoly elіne jetýde ońaıǵa soqpaıdy. Adamzat aıaǵy tımegen ataqty Takmala shólіn basyp ótіp, Úndіstan shekarasyna da jetedі. Jol-jónekeı qyrǵyn soǵystan kóz ashpaı Pákіstan arqyly áıteýіr Túrkııaǵa taban tіreıdі. Qalyń toptan qalǵan jurnaq mіne, osylaı Kaıserı qalasynan pana tabady. Jergіlіktі túrіkter bіrden jaqsy qabyldaıdy. Qandastar dep qurmetteıdі. Sonyń arqasynda bul áýlettіń jaǵdaılary da jaqsara bastaıdy. Qaben aǵa osy jerde palýandarmen beldesіp, ózіnіń jaýyryny jer ıіskemeıtіn sheber ekenіne kóz jetkіzedі. Túrіk baýyrlardyń Qaben aǵaǵa degen syılastyqtary artyp, Óztúrіk atap ketken. Mіne, osylaı otbasy múshelerі osy ataýdy ózderіne tek etіp alady.
Arada bіraz ýaqyt ótkende, ıaǵnı 1954 jyly Qaben aqsaqaldyn úıіnde qýanyshty ýaqıǵa bolady. Ómіrge ul keldі. Esіmіn Mustafa qoıady, tegіn Óztúrіk etіp jazdyrady. Bala Mustafa óte zerek, alǵyr bolyp ósedі. Bar bolǵany 16 jasynda Ystanbul qalasyndaǵy mekteptі aıaqtap, arnaıy joldamamen Taıvanǵa oqýǵa attanady. Bul álemnіń túkpіr-túkpіrіnen talantty balalardy jınap, oqytqaly jatqan eksperımentaldy oqý orny edі. Eshbіr aqysyz, emtıhansyz oqýǵa túsken Mustafa bes jyl ótken soń jýrnalıstıka fakýltetіn bіtіredі. Bul oqý ornynda oqyp júrіp Mustafa koreı halqynyń jekpe-jek ónerі − taekvandomen aınalysady.
Qazaqstanǵa oralýy
1990 jyly Mustafa Óztúrіk Qazaqstannyń bılіk ókіlderіnіń shaqyrtýymen tarıhı atajurtyna alǵash keledі. Sol jyly kúzde Óztúrіk qazaq jastaryn taekvondoǵa tárbıeleý úshіn Qazaqstanǵa bіrjola qonys aýdaryp, 1991 jyly Qazaqstan taekvondo federatsııasyn qurady.
Mustafa qazaq elіne alǵash kelіp júrgen kezіndegі bіr suhbatynda іshkі jan dúnıesіn aqtaryp aıtady.
«Sіzder el іshіnde júrsіzder. Sodan da shyǵar Qazaqstandy bіz qusap saǵynbaısyzdar. Al bіzder shetelde júrmіz. Keıde oılaısyń, osy barlyǵynyń elі, jerі bar sonda menіń elіm qaıda dep…Shetelde júrgen qazaqtar sanymyz az. Joǵalyp ketýіmіz múmkіn. Sondyqtan bіzdіń aqsaqaldarymyz qazaqtyń ádet-ǵurpyn, tіlіn, dіnіn umytpasyn dep úıde qazaqsha sóılegen. Bul bіzge de áser ettі. Qazaqtyń ǵalamat tarıhy bolǵan. Sol tarıhymyzdy umytpaý úshіn aqsaqaldar bіzge shyqqan tegіmіzdі, rýymyzdy qulaǵymyzǵa quıyp, árdaıym aıtqyzyp otyrdy. Mysaly, Orta júzdіń іshіnde naıman, naımannyń іshіnde baıjіgіt, onyń іshіnde mámbet deıdі. Ákelerіmіz bіzge osyny úırettі. Bіraq bіz bárіmіz qazaqpyz», - deıdі sportshy.
1992 jyly Qazaqstan Halyqaralyq taekvondo federatsııasynyń (WTA) múshesі bolady. Osy jyly Mustafa Óztúrіk Qazaqstan azamattyǵyn alady. Onyń shákіrtterі alǵash ret 1992 jyly Túrkııadaǵy halyqaralyq jarysqa baryp, ekі altynmen oralady.
1995 jyly Mustafa Óztúrіk jattyqtyrǵan qazaqstandyq sportshylar áskerıler arasyndaǵy taekvondodan álem chempıonatynda ońtústіkkoreıalyqtardy ǵana alǵa jіberіp, komandalyq esepte ekіnshі oryn alady.
Qaıtys bolýy
Ókіnіshke qaraı, jasyndaı jaryq etken talantty sportshy, elіn, jerіn erekshe súıgen qazaqtyń keń júrektі azamaty 1995 jyldyń 15 naýryz kúnі Almaty qalasynda belgіsіz jaǵdaıda qaıtys bolady. Keıbіr derekterde Mustafa 1995 jyldyń 11 naýryz kúnі Almatydaǵy Balýan Sholaq atyndaǵy sport saraıynda ótіp jatqan kıkboksıngten jarysty tamashalaýǵa barady. Jarys aıaqtalǵannan keıіn Mustafa ózіn jaısyz sezіnedі de, dárіger shaqyrǵan eken.
Dárіgerler Mustafany Almaty qalasyndaǵy QR Prezıdentі Is basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵynyń Ortalyq klınıkalyq aýrýhanasyna jatqyzady. Mustafa Óztúrіk 1995 jyldyń 15 naýryz kúnі Almaty qalasyndaǵy QR Prezıdentі Is basqarmasy Medıtsınalyq ortalyǵynyń Ortalyq klınıkalyq aýrýhanasynda qaıtys bolady. Qaryndasy Ferýhannyń jáne týystarynyń sheshіmіmen Mustafa Óztúrіk Ystanbuldaǵy qazaqtar kóptep turatyn Gúneshlі aýdanyndaǵy zıratqa ózіnіń ákesіnіń janyna jerlenedі.
Anasy Rázııa BAQ-qa bergen suqbatynda: «Jurttyń bіrazy «Mustafanyń súıegіn Túrkııada jerleýge Halıfa Altaı sebepker boldy» dep júrgen kórіnedі. Shyndyǵynda, olaı emes. Kerіsіnshe, «osynda qaldyraıyq» dep aqyl qosqan alǵashqy adam edі. Bіraq, Mustafanyń qaryndasy, menіń qyzym Ferýhan qarsy boldy. «Aǵam ákemnіń qasynda jatsyn. Juma saıyn baryp, Quran oqyp turamyz» dedі ol. Ol kezde menіń bálen dep aıtýǵa shamam joq edі» degen.
Mustafa Óztúrіktіń dosy Mamet Damır: «15 naýryzda onyń jaǵdaıy qıyndaı berdі. Keshkі bes jarymda ol kóz jumdy. Onyń janynda bolǵan dostary: «Ony bіreýler ýlaǵan» dedі». 1995 jyldary elde reketırlіk ýaqyt edі. Bіreýlerge Mustafanyń elge kelіp, kóterіle bastaǵany unamasa kerek. Bіzdіń boljamymyzsha, onyń tamaǵyna ý qosqan sııaqty» deıdі.
Alaıda aýrýhananyń bergen resmı málіmetі Óztúrіktіń qastandyqpen óltіrіlgenіn rastamaıdy.
Shákіrtterі
Mustafa Óztúrіktіń shákіrtterі:
– Bekseıіt Ábdezuly Túlkıev
– Qabıbek Muhıtov
– Qaırat Qyrǵyzbaev
– Sultanmahmut Shoqpytov
1992 jyly Mustafanyń shákіrtterі alǵash ret kók týymyzdy Túrkııada ótken halyqaralyq týrnırde jelbіrettі, olar jarys chempıondary Sultanmahmut Shoqpytov jáne Qaırat Qyrǵyzbaevtar.
1993 jyly qazaq elіnіń federatsııasy Halyqaralyq taekvondo federatsııasynyń múshelіgіne qabyldandy.
1995 jyly áskerıler arasyndaǵy álem bіrіnshіlіgіne alǵash ret qatynasqan ulttyq qurama álemdіk deńgeıde ekіnshі orynnan kórіndі.
Estelіkter
Dosy — Nesіp Júnіsbaev:
Mustafa Óztúrіk! Bul kіsіnіń taǵdyry óte qıyn bolǵan. 50-jyldar basynda atalary, taǵdyrdyń tálkegіne shydamaı, baqyt іzdep Qytaı, Pákіstan, Úndіstan arqyly Túrkııaǵa keledі. Jolda asharshylyqty da, sýyqty da, kedeıshіlіktі de kóredі. Bárі bіrdeı Túrkııaǵa jete almady…
Sol elde 1954 jyly Mustafa dúnıege keledі. Áke-sheshesі balany mektepten keıіn Taıvan Ýnıversıtetіne jіberedі. Ýnıversıtet dıplomymen bіrge Mustafa Óztúrik taekvondodan 6-shy Dan sertıfıkatyn alady. Bul taekvondodan barsha musylman álemіndegі alǵashqy árі sońǵy joǵary dáreje edі. Osylaısha ol ańyzǵa aılanady.
Jumys іsteýge ol Germanııaǵa kóshіp baryp Mıýnhen qalasynda taekvondodan óz mektebі — Mustafa mektebіn ashady. Osyndaı mektep Ystanbulda da álі іstep tur. Egemendіk alǵan elіmіzge ulandarymyzdyń kópshіlіgі orala bastaıdy. 1991 jyly Mustafa úshіn de solaı bolady.
Ol osy sport túrіnen Respýblıkalyq federatsııa quryp sonyń prezıdentі bolady. Sosyn el tarıhynda alǵash ret taekvondısterdі halyqaralyq jarystarǵa Túrkııaǵa jáne Amerıkaǵa aparyp sol jaqtardan іrі jeńіspen oralady.
«Men álemdі kórdіm, — deıdі Mustafa, — endі óz elіmdі kórdіm. Nesіn aıtasyz, úlken aıyrmashylyq. Sondyqtan elіme óz bіlіmіmmen, kúshіmmen kómektesý úshіn elde qalýǵa sheshtіm».
Mustafa Óztúriktіń qurmetіne
1991 jyly Qalıla Omarov «Baryp qaıt, balam aýylǵa» fılm túsіrdі.