RUS
Құрметті зейнеткер жасының 80-ге келгеніне қарамастан, ол өз өмірін Қазақстандағы құрылыс саласына арнаған. Алматыда ірі мәдени және әлеуметтік объектілерді, соның ішінде цирк, Ұлттық банк ғимараты, "Арасан" денсаулық кешені және Қастеев атындағы көркемсурет галереясын салуға атсалысқан. Әңгіме барысында Қазжан Сұрағанов құрылыс саласының қиындықтары мен ерекшеліктері, мамандар тапшылығы және қазіргі таңда өзекті мәселелерге айналған АЭС құрылысы жайлы пікірлерін бөлісті.
Өміріңіздегі ең ірі және танымал жоба қандай болды?
Менің өмірімде көптеген ірі мәдени нысандарды салғаныма қуаныштымын. Олардың қатарында цирк, "Дворец бракосочетания" (Неке сарайы), Ұлттық банк ғимараты, "Пионерлер сарайы" және "Арасан" денсаулық кешені, сондай-ақ Қастеев атындағы көркемсурет галереясы бар.
Құрылыста қанша уақыт жұмыс істедіңіз?
Алматыда мен 1970 жылдардан 2008 жылға дейін жұмыс істедім, яғни 40 жылдан астам. Соңғы бес жылымды командировкаларда өткіздім, атап айтқанда Атырау, Тараз, Луговая станциясы, Жамбыл облысы, және басқа да өңірлерде жұмыс істедім. Алматыда соңғы салған нысаным — Гоголь мен Байзақов көшелерінің қиылысында орналасқан "Альтаир" құрылыс дүкені, бұл жеке сектордағы объект.
Алматыда құрылыс салу басқа қалалардан қалай ерекшеленеді?
Әрине, Алматыда құрылыс салу ерекшеленеді. Алматы сейсмикалық аймақта орналасқан, сондықтан құрылыс салушылар сейсмикалық жағдайларды міндетті түрде ескеруі тиіс. Алматыда үй салу үшін сейсмикалық сертификат, крандар мен басқа да техникалық құралдар үшін арнайы рұқсат алу қажет. Бұрын бұл талаптар өте қатал болды, құрылысшыларға қиын болатын. Қазір жағдай жеңілдеді, бірақ басты талап — қаржының болуы. Қазіргі уақытта құрылыс объектілеріне екі кран мен КамАЗтехникасын қолданып, жұмыс істей береді. Ал бұрын біз әр тонна бетон үшін, әр кран үшін күресетін едік. Алматыдағы құрылысқа өте мұқият қарау қажет, себебі бұл аймақтың сейсмикалық белсенділігі жоғары. Біз, құрылысты бастаған кезде, 8-9 балдық жер сілкінісін болжадық, бірақ үйлеріміз сейсмикалық талаптарға сай болды, сондықтан ешқандай қауіп болмады. Алматыда құрылысқа тек жоғары білікті мамандар ғана қатысуы тиіс, өйткені бір қателік болашақта өте қымбатқа түсуі мүмкін.
СССР кезінде құрылыс материалдарының тапшылығы қандай болды?
СССР кезінде материалдардың тапшылығы әрдайым сезіліп тұратын. Бетон мен кірпішке күн сайын таласатын едік. Тапшы материалдармен құрылыс жүргізу қиын болды, бірақ біз өз ісімізді кәсіби түрде орындауға тырыстық.
Құрылыс кезінде қандай қиындықтар туындады?
Ең үлкен қиындық — жоғары білікті мамандардың жетіспеушілігі болды. Мысалы, жоғары сапалы дәнекерлеушілер өте аз еді, бірақ олар табылатын. Сондай-ақ, "ванна дәнекерлеу" әдісін меңгерген мамандар өте аз болды, бұл әдіс өте мықты дәнекерлеу болып саналады. Ванна дәнекерлеу арқылы темірді Минцун токпен дәнекерлейтін едік, бұл әдіс өте беріктік пен мықтылық береді. Алдағы уақытта әр жұмыс түрін арнайы мамандар қадағалайтын: бас энергетик, бас бетоншы, бас дәнекерлеуші, бас архитектор. Бетонның беріктігін де тексеріп отыратынбыз — 200, 300, 400 маркалы бетондардан басқа ештеңе қолдануға болмайтын. Құрылыс саласында жұмыс істеу өте қиын әрі жауапты болды. Қазіргі уақытта құрылыс әлдеқайда жеңілдеді: дайын материалдар, стандарттар, техникалар бар, құрылысшылар тәжірибелі, жұмыс тез әрі сапалы атқарылады.
Жақында салынған үйлерде жер сілкінісінен кейін пайда болған жарықтар мен ақаулардың себебі неде деп ойлайсыз?
Бұл, меніңше, құрылыс сапасының төмендігінен. Мұндай жағдайларға әдетте тек қана бас инженер мен құрылыс басқарушысы жауапты болады. Қалғандары жауапкершіліктен құтылады. Мұндай мәселелерді тексеріп, терең зерттеу қажет. Алматы, Өскемен, Талдықорған сияқты сейсмикалық аймақтарда 9 баллдық жер сілкінісіне төтеп беретін құрылыс жүргізу керек. Бұл өте жауапты жұмыс, сондықтан мұндай жұмыстарға тек кәсіби мамандардың қатысуы керек.
Сурет авторы: Бақтылова Қарақат
Соңғы оқиғалар мен қазіргі жағдайға байланысты АЭС құрылысын қалай қабылдайсыз?
Білесіз бе, АЭС туралы. Біріншіден, электр энергиясының жетіспеушілігі — бұл бәрі тек бос сөз. Соңғы отыз жылда қайда болдыңыздар, электр энергиясы жетіспейтінін неге байқаған жоқсыздар? Бұл бәрі саяси мүдделердің ісі. Адамдар бұл құрылыс арқылы екінші Байқоңырды салатындарын түсінбейді. Кейін біреу, мысалы, Жириновский «Ей, тыңдаңыздар, бұл орыс қаласы!» деп айтады. Мысалы, Сараөзенде Ресейдің зымыран базасы орналасқан, және олар оны қайтаруға ниетті емес.
АЭС салынатын болса, сіздер бұл процестің куәсі боласыздар: алдымен мамандарды әкеледі, сосын үлкен аумақты қоршайды. Сол аумақты автоматпен қаруланған күзетшілер қорғайды, кейін барлық адамдарды, тіпті үй жинаушыларды да әкеледі. Кішкентай қала салады, ол қала кеңейе береді, және шамамен 50 мың адам сол жерде тұрады — бірақ ешкім не болып жатқанын білмейді. Міне, осында қателік пен қауіп жатыр.
МАТЕРИАЛ АВТОРЫ: АЙМУКАНОВА АЯЖАН