RUS
Smartnews.kz сайтының хабарлауынша, сарапшылар әлемдік экономикадағы ахуалды, Орталық Азия аймағындағы процестерді, санкциялық қарама-қайшылықтардың әлем елдерінің дамуына әсерін, сондай-ақ Таяу Шығыстағы ахуалды тұрақтандырудың ықтимал жолдарын талқылады.
Форумның басты тақырыбы – «Бейбітшіліктің жаңа формуласы: трансформация қарсаңында». Бұл тақырыптың таңдалуы Еуразияда түбегейлі жаңа қауіпсіздік архитектурасын құру тәсілдерін әзірлеу қажеттілігіне байланысты.
Сарапшылардың пікірінше, бүгінгі таңда бүкіл әлемдік қауымдастықты алаңдататын негізгі мәселе – жарты ғасыр бойы қалыптасқан халықаралық тәртіп толығымен жоғалып кетті. Сондықтан, сарапшылар атап өткендей, біз білетін өркениетті жоюға қабілетті қиындықтарға қарсы тұрудың тиімді құралдарын табуға тырысу маңызды.
Тиімді логистика жөніндегі жаһандық коалицияның тең төрағасы (GCEL), ЕЫДҰ бас хатшысының орынбасары (2011-2014), Бельгияның экс премьер-министрі Ив Летерм мынаны атап өтті:
«Адамзат өмірінде көптеген дағдарыстар мен қақтығыстар, сондай-ақ өзара байланысты сын-қатерлер орын алып келеді. Мұның бәрі жаһандық геосаясаттағы тектоникалық өзгерістер аясында болып жатыр».
Спикер:
«Белгілі болғандай, экономикалық прогресс автоматты түрде батыстық үлгідегі демократияға әкелмейді, бірақ еркін сауда мен еркін нарық либералды демократиялық құндылықтарды ілгерілетуге ықпал етеді», - деп атап өтті.
Сессиялардың бірі өткен жылдардағы жинақталған жаһандық өсу динамикасын «жоятын» және фрагментация үрдісін жеделдетін әлемдік экономикадағы күйзелістерге арналды. ХВҚ бағалауы бойынша, жаһандық экономиканың өсімі 2023 жылы 2,9%-ға дейін баяулайды. Бұл 2000 жылдардың басынан бергі 3,8%-ды құрайтын жылдық орташа көрсеткіштен айтарлықтай төмен.
Марк Узан, Бреттон-Вудсты жаңарту комитетінің бас директоры және негізін қалаушы (RBWC) бүгінде әлем ұзақ уақытқа созылатын жаңа макроэкономикалық парадигмаға ауыса ма, әлде барлық елдер бірінен соң бірі күйзеліске ұшырай ма деген сұрақ туындайтынын атап өтті.
«Жаһандық пандемия, жеткізу тізбегінің бұзылуы, соғыстар жаһандық сауданың сенімділігіне күмән келтірді. Энергетикалық дағдарыс өзара тәуелділіктің нәзік екендігін көрсетті. Бүгінгі таңда АҚШ пен Қытайдың қақтығысы да байқалады, осыған байланысты біз қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелерімен айналысамыз», - деді Марк Узан.
«Үлкен Орталық Азия: Ауғанстан және аймақтың болашағы» сессиясы барысында сарапшылар негізгі геосаяси ойыншылар тарапынан аймаққа деген қызығушылықтың артуын және «С5+1» форматындағы саммиттердің өсіп келе жатқан рөлін талқылады. Сондай-ақ, көлік маршруттарын құру және ОА-ның Шығыс пен Батыс, Солтүстік пен Оңтүстік арасындағы байланыстырушы ретіндегі рөлі қарастырылды.
Брукингск институтының тұрақты даму орталығының бас ғылыми қызметкері, Дүниежүзілік банктің вице-президенті (1991-2003) Йоханнес ЛИНН былай деді:
«Орталық Азия өңірінде бүгінгі негізгі мәселе – бүгінде өзгермелі жағдайға бейімделіп жатқан мемлекеттер арасындағы тереңдетілген өңірлік кооперация. Үлкен Орталық Азияның ішінде Орталық Азияның өзінде де, көрші елдермен де көлік дәліздерін құрайтын өңірлік кооперация дамуда. Соңғы 20 жылда үлкен Орталық Азияның көлік инфрақұрылымына 33 млрд доллар инвестицияланды».
Бірақ 2020 жылы аймақтың даму векторларының ауқымды ауысуы басталды. Пандемия болды, одан кейін Украинадағы соғыс басталды. Ресей мен ЕО арасындағы жаңа «темір перде» ескі байланыстардың үзілуіне әкелді. Ауған оқиғалары Солтүстік-Оңтүстік дәлізі бойынша инвестициялардың дамуына тосқауыл қойды және бұл дәліз қажетті нәтиже бермеді. Үндістан мен Пәкістан, Армения және Әзірбайжан арасындағы қақтығыстар әлі шешілген жоқ. Линнің ойынша, мұның бәрі Еуроазиялық интеграцияға әсер етеді».
Тағы бір сессия санкциялық қақтығыстарға арналды. Сарапшылар батыстық санкцияларды енгізудің нәтижелерін бағалады, оны әлемдік ЖІӨ-нің 40% тиесілі 100-ден астам ел қолдамады. Отырыста айтылғандай, қазіргі әлем Вашингтон-Мәскеу-Бейжің үштағанына қарағанда әлдеқайда күрделі. Мақсатына жету үшін ірі ойыншыларға «қамшы» қолдану жеткіліксіз. Мұндай саясаттың нәтижесі керісінше қарама-қайшы болады - бейтарап елдер барынша «зиянсыз» елдерді іздеуге мәжбүр болады.
Таяу Шығыстағы қақтығыстарға арналған сессияда Мадрид клубының президенті, Словения Президенті (2007-2012) Данило Тюрк өз сөзінде Израиль мен Палестинаның бейбіт өмір сүру мәселесін қозғады. Оның айтуынша, бұл идея 2004 жылдан бері танымалдылықтың төмендеуін бастан өткерді, бірақ қазір қайта жанданып келеді.
«Бірақ халықаралық қауымдастық берілген дағдарысты шешудің жолдарын таба ма, әлде бұл тағы бір иллюзиялық «қадам» бола ма? Мүмкін болашақ бүгінде жер бетінде болып жатқан шындықты анықтайтын шығар?» - деді сарапшы.
Оның пікірінше, «екі мемлекет» идеясы туралы айта отырып, келесі негізгі мәселелерді байыпты қарастыру қажет. Біріншісі – палестиналықтардың пікірі, ал екіншісі – мемлекеттілік және халықтың өзін-өзі анықтауы оны тануға негіз болу-болмау мәселесі.
Сессияда сөйлеген сөзінде Испания Премьер-Министрі (2004-2011) Хосе Луис Сапатеро ХХІ ғасырда әлем барлық елдердің және көпжақты халықаралық ұйымдардың, азаматтық қоғамның, барлық зиялылардың және жалпы әлемдік қоғамдастықтың ортақ мақсаты болуы керек екенін атап өтті.
«Адамзат тарихында бізге үміт беретін және Біріккен Ұлттар Ұйымы қолдайтын құндылықтарды ұстану өте маңызды. Жанжалдарды бейбіт жолмен шешу өзара ынтымақтастықтың міндетті шарты болып табылады», - деді спикер.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Бас директоры Тедрос Гебреисус өзінің бейне хабарламасында жаһандық бейбітшілікке жету идеяларын қолдады.
«Біріншіден, біз денсаулық сақтауды бейбітшілік үшін көпір ретінде қарастыруымыз керек. Денсаулық сақтау – бүкіл әлем елдері идеологиялық сәйкессіздіктерге қарамастан жұмыс істей алатын бірнеше бағыттардың бірі», - дейді ДДҰ басшысы.
Естеріңізге сала кетейік, Астана клубының басты миссиясы – жаһандық үрдістерді талдау және жалпы әлемге, атап айтқанда Үлкен Еуразия аймағына әсер ететін аса маңызды мәселелердің шешімін табу.
Іс-шараны ұйымдастырушы – Әлемдік экономика және саясат институты (ӘЭСИ).
Биылғы Астана клубына АҚШ, Қытай, Ресей, Испания, Бельгия, Үндістан, Түркия, Оңтүстік Корея, Ұлыбритания және басқа да елдерден 40-тан астам спикер қатысып жатыр.
2015 жылдан бері Клуб жұмысына әлемнің 40-тан астам елінен 200-ден астам спикер қатысты.